نگرش کارآفرینانه پیش نیاز توسعه گردشگری
نگرش کارآفرینانه پیش نیاز توسعه گردشگری
اهميت گردشگري و لزوم بررسي ابعاد آن با توجه به نقش هاي مهم اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اش بركسي پوشيده نيست. اين فعاليت در دنياي كنوني به صورت يكي از مهم ترين عوامل توليد، كار، ايجاد پويايي، جابجايي انسان ها و ثروت ملت ها در آمده است و دستيابي به اين مهم جز با تكيه بر فرايندي كارآفرينانه امكان پذير نمي باشد. كارآفرينان به تغيير به عنوان يك پديده معمولي مي نگرند، هميشه در جستجوي آن هستند، به آن واكنش نشان داده و از آن به عنوان يك فرصت استفاده مي‌كنند و از این روست که کارآفرینان یا همان عوامل تغییر همواره باعث پیشرفت جوامع هستند.
گردشگري همراه با به وجود آمدن تغييراتي شگرف در سيماي زمين، اوضاع سياسي، اقتصادي، فرهنگي، منش و روش زندگي انسان ها را دگرگون مي سازد، ضمن آنكه تحولات بنيادي در اوضاع و شرايط اقتصادي، فرهنگي و آداب و رسوم مردم به وجود مي آورد. از اين رو كشورهاي جهان سوم مانند ايران جهت دستيابي به مزيت هاي رقابتي و حل مسائل و مشكلات عمومي جامعه مانند بيكاري و نظاير اين ها ملزم به توسعه كارآفريني در ابعاد مختلف هستند و گردشگري نيز از حوزه هايي است كه با نگاهي كارآفرينانه مي تواند به قابليت هاي بالقوه خود در كشور دست يابد.
گردشگري به عنوان يك صنعت درآمدزا و از همه مهم تر وسيله ارتباط بين الملل و اقوام گوناگون در جهان و آشنايي مردم عالم با همديگر مورد توجه همه كشورهاست. در ايران نيز با توجه به سرمايه هاي غني فرهنگي و ارزشي و جاذبه هاي پُر شمار طبيعي بيش از پيش بايد به آن توجه نموده و با مزاياي آن آشنا شد و آن را وسيله اي مؤثر براي انتقال زيبايي هاي ميراث ارزشمند تاريخي و معنوي کشور عزیزمان دانست.
نتايج دهها پژوهش و مقاله داخلي و خارجي، اهمیت گردشگري و نقش كارآفريني در توسعه آن را به خوبی بیان می کند. پژوهش ها ي مورد بررسي و روش هايي كه ارائه نموده اند، بيان مي كند كه براي دستيابي به رشد و توسعه اقتصادي، فرهنگي، سياسي و اجتماعي با تكيه بر مباحث كارآفريني مي بايست به اين امر مهم (گردشگري) پرداخت. از آنجا كه كارآفريني فرايندي اكتسابي است و از آن انتظار مي رود تا افراد با پرورش ايده خود بتوانند كسب و كاري را با اعتماد به نفس بالا آغاز و يا كسب و كارهاي داير را توسعه دهند، آگاهي از عوامل مؤثر بر عملكرد كسب و كارهاي كوچك و متوسط بخش گردشگري مي تواند پيش زمينه اي باشد تا متوليان گردشگري و كسب و كارهاي مربوطه بتوانند با ارائه خدماتي بهتر و منطبق با نيازهاي گردشگران و همچنين منطبق با اصول علمي و عملي كارآفريني به رشد و توسعه اين حوزه كمك شاياني نمايند.
پژوهشی در استان مازندران انجام شد تا عوامل مؤثر بر عملكرد كسب و كارهاي كوچك و متوسط گردشگري مورد بررسی قرار گیرد. از اين ناحيه عوامل مختلف فرصتي محيطي و همچنين عوامل كارآفريني همچون خلاقيت، مخاطره پذيري، پشتكار، تحليل فرصت در زمينه هاي مختلف و علي الخصوص گردشگري، عوامل مؤثر بر محيط و تأثير محيط بر كسب و كار و همچنين عواملي كه مستقيماً با گردشگري در ارتباط مي باشند، همچون غذا، خواب و حمل و نقل و تأثير متقابل آنها بر يكديگر مورد بررسي و تحليل قرار گرفت.
روش مورد استفاده در اين پژوهش، كمي از نوع پيمايشي بوده و همچنين تحقیق كيفي نیز صورت گرفته است. در تحقيق مورد نظر، جامعه آماري شامل مدیران هتل ها، متل ها و مراکز گردشگری استان مازندران بوده است و ابزار جمع آوري اطلاعات و آمار مربوط به تحقيق، پرسشنامه ای بود متشکل از دو بخش عمده که عبارتند از: اطلاعات جمعیت شناختی، شامل اطلاعات عمومی مانند: سن، جنس، میزان تحصیلات، وضعيت تاهل، تجربه كاري و… و پرسش نامه اصلی شامل 71 سؤال، که از متغیر های عوامل فردی 6 سوال، عوامل محیطی 6 سوال ، عوامل فرصتی 10 سوال ، عوامل کارآفرینی در دو نگرش عمومی و اختصاصی مجموعاً 27 سوال، عوامل مؤثر بر عملکرد كسب و كارهای كوچك و متوسط گردشگردی از بعد غذا را با 6 سوال از بعد خواب 6 سوال و از بعد حمل و نقل 7 سوال، مورد سنجش قرار می دهد. همچنین از 15 نفر از مدیران واحدهاي مورد اشاره مصاحبه به عمل آمده است.
در اين پژوهش با استفاده از روش آزمون ميانگين جامعه آماري، آزمون رتبه بندي فريدمن و آزمون همبستگي، داده‌هاي مربوط به سوالات تحقيق مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و نتایج زیر حاصل شد:
چنانکه بیان شده بود، هدف از اجراي تحقيق مشخص نمودن متغيرهاي اثرگذار بر عملكرد كسب و كارهاي كوچك و متوسط بخش گردشگري استان مازندران و هم چنين سنجش ميزان اثرگذاري هر يك و در نهايت مشخص نمودن اولويت هر يك از آن ها بوده است که نتایج حاصله عبارت بودند از:
- نتيجه آزمون فريدمن نشان داد با توجه به اينكه سطح معني داري محاسبه شده كم تر از پنج درصد بوده، لذا نظرات پاسخگويان نمونه آماري در مورد متغيرهاي تحقيق يكسان نبوده است، همچنین نتيجه آزمون آلفاي كرونباخ نیز نشان داده با توجه به اينكه ضريب مورد نظر بزرگتر از 7/0 بوده، قابليت اعتماد پرسشنامه قابل قبول است.
- نتيجه آزمون همبستگي پيرسون نشان داد كه بين عملكرد كسب و كارهاي كوچك و متوسط گردشگري و ساير عوامل يعني عوامل كارآفريني، فرصتي، محيطي، غذايي، خواب و حمل و نقل ارتباط معني دار وجود داشته و با درصدهاي متفاوت بر يكديگر تأثيرگذارند، به غير از عوامل فردي كه به دليل سطح معني داري محاسبه شده، بيش از پنج درصد اگر چه بر كسب و كار تأثير گذار است، اما همبستگي با ساير عوامل ندارد.
- o خواب از ابعاد: فضاي مناسب و امنيت آن فضا در اين تحقيق بيشترين اهميت را پيدا كرده است. تلاش بيش تر به عنوان يكي از عوامل كارآفريني در رتبه بندي جهت بهبود عملكرد كسب و كار قرار گرفته و حمل و نقل داراي اهميتي فوق العاده در جذب گردشگر است و پس از آن كيفيت و موجود بودن غذا مورد اهميت قرار مي گيرد.
- o در ادامه عوامل محيطي از بُعد اجتماعي يعني توجه خانواده و جامعه به كارآفريني مهم تر بوده است.
- o در رتبه بندی فریدمن، عوامل فرصتي در جايگاه بعدي قرار مي گيرند كه حوادث غير مترقبه و تغيير در سلائق به عنوان ابعاد آن در نظر گرفته شده بودند و آن حكايت از مهم بودن اتفاقات جوي و طبيعي است كه در مناطق مختلف روي مي دهد و سبب كاهش يا افزايش گردشگر مي گردد.
تاكنون عواملي كه بيش تر در تعامل با گردشگر بود در اولويت قرار گرفته و نشان از اهميت آن داشت، اما در اين مرحله عوامل فردي مؤثر بر كسب و كار مطرح مي شود كه در سوال فرعي، اول تأثيرات آن ها و همچنين اولويت آن ها مشخص گرديد.
- o در مراحل بعدي و طبقه بندي انجام شده مجدداً كارآفريني از بعد پول، رقبا، استقلال و موفقيت مطرح مي گردد كه به نوعي به عوامل فردي بر مي گردد، اما در سازمان يا واحد كسب و كار، ايجاد انگيزه براي تقويت اين عوامل در كاركنان ضروري است.
- o در ادامه رتبه بندي عوامل تأثيرگذار، عوامل فرصتي از بُعد دانش جديد و به كار بردن تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات، اينترنت و دانش مديريت جديد مطرح مي شود كه اهميت آن براي بهبود عملكرد كسب و كارها در دنياي رو به پيشرفت امروز غير قابل انكار است. در آخرين جايگاه تقريباً عوامل محيطي از بُعد اقتصادي و سياسي قرار مي گيرند، به اين معنا كه اقتصاد و سياست تأثیر به سزایی در جذب گردشگر داخلي ندارد.
برخی تحقیقات انجام شده در این زمینه:
“صمد آقايي” در تحقيقي با هدف بررسي تنگناهاي توسعه كارآفريني در ايران، موانع كارآفريني در مجموعه شركت هاي سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران را مورد بررسي قرار داده و آن ها را به دو گروه موانع داخلي و خارجي تقسيم كرده است. “طالبي” در مقاله اي تحت عنوان آموزش كارآفريني و نقش آن در توسعه كسب و كار به آموزش به عنوان يكي از اساسي ترين نيازهاي موفقيت كسب و كارها اشاره نموده است. “لامعي” در مقاله خود با عنوان موانع قانوني رشد كارآفريني در صنايع كوچك را در پنج زمينه راه اندازي كسب و كار، قانون كار، اعتبارات بانكي، مقررات صادرات و واردات و ماليات و عوارض ارائه كرده است. “مرادنژاد” در مقاله اي تحت عنوان توريسم و توسعه روستايي در ايران، گردشگري را به عنوان يك عامل اقتصادي عمده و بسيار مؤثر قلمداد كرده است و گسترش اشتغال مولد و رونق فعاليت هاي اقتصادي را به واسطه وارد شدن پول به چرخه بازار و ايجاد انگيزه بيش تر در جهت سرمايه گذاري در بخش هاي مختلف توليدي و خدماتي را از اثرات بارز گسترش گردشگري عنوان نموده است. “كوان و ونگ” در مطالعه خود ضمن بررسي عوامل مختلف مؤثر بر توريسم اشاره نموده اند كه درك و فهم درست و كامل از توريسم نيازمند بررسي و در نظر داشتن تمامي عوامل مؤثر بر آن نظير غذا، خواب، حمل ونقل و… به صورتي يكپارچه و سيستمي در قالب يك مدل ساختاري است.
همچون ديگر بحث ها در علوم انساني و اجتماعي، با توجه به دو محدوديت زمان و مكان مورد مطالعه يعني ويژگي اقتضايي بودن موضوع، اگرچه مي توان نتايج مقاله حاضر را با نتايج برخي از تحقيقات اشاره شده در بالا مقايسه كرده و شباهت ها و تناقضاتي را در آن ها بيان نمود، اما بهتر است اين كار (به کار بردن نتایج تحقیق) با توجه به تحقيقات كمي كه در مورد موضوع فوق صورت گرفته، با احتياط انجام گيرد.
پیشنهادات و كاربردهاي مديريتي
1- از بزرگ ترین مشکلاتی که مديران اين واحدها با آن روبرو هستند، مديريت سنتي آن هاست و كثرت گردشگر سبب شده تا آنها به فكر بهبود و ارتقاء خود و مجموعه تحت مديريت خود نباشند و اين سبب عدم موفقيت در شرايط رقابتي مي شود. اگر دوره هاي آموزشي مختلف در زمينه مهارت هاي كسب و كار و كارآفريني در سطوح مختلف مديريتي و همچنين براي كاركنان آنان از طريق متوليان گردشگري و به خصوص سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي هر استان برگزار گردد، امید است اين مشكل برطرف شود.
2- مصاحبه هايي كه علاوه بر پرسشنامه ها صورت گرفت حكايت از سردرگمي متوليان گردشگري كشور دارد و از طرفي تحقيق حاضر نشان مي دهد كه حضور گردشگران در استان مازندران با عوامل اقتصادي و سياسي ارتباط چنداني ندارد، لذا فارغ از بحث تورم و مشكلات اقتصادي موجود مي توان براي توسعه گردشگري در اين استان اقدام و سرمايه گذاري كرد، لذا به نظر مي رسد مي بايست در اولين مرحله براي سياستگذاري هاي جديد در گسترش گردشگري كشور، به خصوص در مازندران اقداماتي فوري صورت گيرد.
3- مي بايست در سياستگذاري ها، بر روي توانمندسازي کارآفرينان که خود عاملي براي توسعه اقتصادي و موفقيت کسب و کارها مي باشند، تأکيد شده و برنامه هايي جهت توانمند سازي و بالا بردن كارايي آن ها طراحي گردد.
5- واحد هاي گردشگري بهتر است براي کسب مزيت رقابتي كه در عوامل كارآفريني مطرح گرديده بود، بر مبناي شايستگي هاي خود اهداف قابل قبولي را طراحي و براساس آن از برنامه هاي مدون و اولويت بندي شده استفاده کنند.
مدل پيشنهادي:
منابع و مآخذ :
- احمد پور، محمود و ديگران.، (1383)، تجارب كارآفريني در كشورهاي منتخب ، تهران: مؤسسه انتشارات اميركبیر.
- بازرگان، عباس و ديگران.، (1377)، روش هاي تحقيق در علوم رفتاري، تهران: انتشارات آگاه.
- برادران، مراد (1385) بررسي نقش تورسيم و اشتغال استان اردبيل، رساله ارشد، دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران
- زولتان جي اكس و ديگران،(1381) نقش صنايع كوچك در اقتصاد مدرن، ترجمه جهانگير مجيدي، تهران: موسسه خدمات فرهنگي رسا.
- صمدآقايي، جليل،(1378)، سازمان كارآفرين، چاپ اول، تهران، مركز آموزش مديريت دولتي
10. طالبي،كامبيز وزارع يكتا، محمد رضا،(1386)،آموزش كارآفريني دانشگاهي و نقش آن در ايجاد و توسعه SME هاي دانش بنيان،دانشگاه سمنان، همايش ملي آموزش عالي و كارآفريني(گذشته ،حال و آينده)
11. لامعي ، بهزاد،(1385)موانع قانوني رشد كارآفريني در صنايع كوچك ايران،سايت مركز توسعه كارآفريني در ايران.
12. مرادنژاد، همايون و همكاران (1382) توريسم و توسعه روستايي در ايران، ماهنامه جهاد، سال بيست و سوم، شماره 256
13. Conca,F.J.et al(2004)Development of a measure to assess quality management in ertified firms, European journal of operational research,(156),p:683-697.
14. Dunphy, S. et al., (1994), The relationship of entrepreneurial and innovative success, Marketing Intelligence and Planning, (12)(9).
17. Kernel, Pernille, (2005), Creating and implementing a model for sustainable development in tourism enterprises, Journal of Cleaner Production, V:13 P: 151–164
18. Leitch,C and Harrison,R.(1999). A process model for entrepreneurship education and development , International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, Vol. 5 No. 3, pp. 83-109
19. Patterson , Trista et al,(2004), Integration environmental, social and economic system :dynamic model of tourism in Dominica ,Journal of Ecological Modelling,V:175,P:121-136
خلاصه ای از مقاله: بررسی و تبیین عوامل مؤثر برکسب و کارهای کوچک و متوسط حوزه گردشگری
دکتر کامبیز طالبی ، محمد رضا زارع یکتا
